Khu vực Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) đã bước vào vụ thu hoạch lúa hè thu, sản lượng đạt cao, trong khi dịch bệnh Covid-19 diễn biến phức tạp, nhân công thu hoạch hạn chế. Nhiều doanh nghiệp đã ngừng thu mua lúa do khó khăn trong việc di chuyển giữa các địa phương. Giá gạo cũng giảm mạnh. Kỳ vọng với sự nỗ lực của các bên, xuất khẩu gạo năm 2021 tiếp tục đạt nhiều kết quả trong khâu tiêu thụ gạo, vừa đảm bảo an ninh lương thực quốc gia, vừa tiêu thụ hết thóc, gạo hàng hóa cho nông dân với giá cả hợp lý thuận lợi nhất.
Mục Lục
Gỡ khó cho tiêu thụ gạo ĐBSCL
Giá lúa gạo tại ĐBSCL nhìn chung đang thấp hơn so với cùng kỳ năm trước khoảng 500-600 đồng/kg. Theo Bộ Công Thương, giá lúa gạo tại ĐBSCL trong tuần từ 2/8 đến ngày 6/8 ổn định vào đầu tuần; giữa tuần giá lúa giảm từ 50-300 đồng kg sau đó cuối tuần tăng nhẹ. Cụ thể, giá lúa IR50404 dao động trong khoảng 4.400 đồng/kg. Giảm so với cùng kỳ năm trước từ 900-1.300 đồng/kg. Giá lúa OM9577 và OM9582 trong khoảng 5.600-5.800 đồng/kg. Thấp hơn cùng kỳ năm trước 1.000 đồng/kg…
Cục Trồng trọt (Bộ NN&PTNT) cho biết, lúa chưa thu hoạch trên đồng ruộng ở các địa phương còn rất nhiều, nhất là lúa vụ Hè Thu, đến nay mới chỉ thu hoạch hơn 600.000 ha trên tổng số gần 1,6 triệu ha gieo cấy. Dự báo thời điểm thu hoạch lúa hè thu và thu đông sớm sẽ tập trung trong các tháng 8, 9 và 10, tuy nhiên khó khăn hiện nay là giá lúa giảm. Ước tính sản lượng thu mua lúa hè thu sụt giảm từ 20% đến 30% so với cùng kỳ năm ngoái.
Khó khăn mà doanh nghiệp đang gặp phải là không đủ khả năng duy trì hoạt động sản xuất theo “3 tại chỗ”. Do tỷ lệ tiêm vacine còn hạn chế; nhiều các cơ sở sấy và xay sát lúa cũng phải dừng hoạt động do không đáp ứng việc test nhanh COVID-19. Ngoài ra, lượng hàng còn tồn kho trong doanh nghiệp cũng ảnh hưởng lớn đến tổ chức ký kết mới. Về các hợp đồng thu mua lúa gạo cho nông dân.
Tiêu thụ lúa gạo đang gặp khó khăn do giãn cách xã hội
Trên cơ sở đó, Bộ Công Thương kiến nghị Thủ tướng Chính phủ xem xét. Giao Bộ Giao thông vận tải chủ trì, phối hợp với Bộ Y tế và các Bộ ngành. Địa phương liên quan sớm xây dựng và báo cáo phương án “luồng xanh” cho vận tải đường thủy. Đảm bảo yêu cầu về phòng chống dịch Covid-19 nhưng giải tỏa được ách tắc hiện nay.
Đối với UBND các tỉnh/thành phố khu vực ĐBSCL. Khẩn trương chỉ đạo các cấp tạo điều kiện thuận lợi nhất có thể cho các thương nhân hoạt động trong lĩnh vực thóc, gạo nói chung và thương lái nói riêng được đi lại thu mua trực tiếp tại đồng; trao đổi và thống nhất với Bộ Y tế, Bộ Giao thông vận tải xem xét, áp dụng linh hoạt các phương án:
Phương án 1
Phương án 1: Chấp nhận các xét nghiệm nhanh tại ấp/xã. Đăng ký thông tin, lịch trình di chuyển với cơ quan quản lý nhà nước tại ấp/xã, v.v… và áp dụng tương tự đối với lực lượng bốc xếp thóc xuống/lên ghe.
Đặc biệt xem xét ưu tiên phân luồng xanh (xét nghiệm nhanh tại chốt kiểm dịch trên sông). Cho các phương tiện vận chuyển lúa tươi từ đồng ruộng về hệ thống nhà máy sấy vệ tinh. Trong khu vực gần nhất (cùng xã/huyện) để đảm bảo chất lượng thóc tồn trữ đạt yêu cầu.
Riêng khâu vận chuyển thóc/gạo giữa các nhà máy không đặt trong cùng một tỉnh. Hay từ nhà máy ra các cảng xuất khẩu/khu vực tiêu thụ nội địa đang có nhu cầu nhiều: Chốt kiểm dịch trên các sông lớn tại các nơi giáp ranh cần bố trí cơ sở xét nghiệm đi kèm trong phạm vi gần nhất. Để đáp ứng nhu cầu xét nghiệm cho tài công trong vận chuyển liên tỉnh thời gian dài.
Phương án 2
Phương án 2: Trường hợp thương nhân đồng ý hỗ trợ cung cấp các bộ kit xét nghiệm nhanh cho các chốt trên sông. Khi ghe/sà lan của các thương nhân di chuyển qua. Đề nghị nhân viên chịu trách nhiệm trực chốt tiến hành xét nghiệm nhanh. Và đóng dấu thông hành cho các phương tiện tranh thủ di chuyển tiếp.
Đối với phương án này, Bộ Công Thương đề nghị các cấp lãnh đạo địa phương chỉ đạo linh hoạt: (i) Chỉ yêu cầu giấy xác nhận âm tính với Covid-19 (PCR) khi phương tiện rời bến/bờ (điểm đầu). Và suốt qua trình di chuyển trên sông được phép sử dụng giấy xác nhận xét nghiệm nhanh tại các chốt để qua chốt kế tiếp. Cũng như cập bến/bờ (điểm cuối) của lộ trình; (ii) Gửi nhân sự trực chốt đến tập huấn nhanh tại các cơ quan y tế. Có chức năng gần nhất để đáp ứng nhu cầu công tác.
Những bổ sung tạo điều kiện phát triển
Thu mua thóc gạo hàng hóa
Ngoài ra, Bộ Công Thương kiến nghị tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiếp cận nguồn vốn thu mua thóc, gạo hàng hóa.
Theo đó, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam xem xét. Chỉ đạo các Ngân hàng thương mại (i) có hỗ trợ nhất định về lãi suất cho các doanh nghiệp; và (ii) tạo điều kiện cho các doanh nghiệp được thế chấp vay vốn bằng chính sản phẩm sẽ thu mua. Như kiến nghị của Bộ Công Thương tại văn bản số 4889/BCT-XNK ngày 12/8/2021 về tạo điều kiện thuận lợi cho việc tiếp cận nguồn vốn thu mua thóc, gạo hàng hóa.
Số liệu ước tính
Theo số liệu của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Tính đến ngày 12/08/2021, vụ Hè Thu tại các tỉnh/thành phố khu vực ĐBSCL đã thu hoạch được 780 nghìn ha với năng suất khoảng 5,8 tấn/ha. Sản lượng đạt khoảng 4,524 triệu tấn. Dự kiến thu hoạch rộ trong tháng 8 và dứt điểm khoảng vào giữa tháng 9/2021.
Đối với hoạt động xuất khẩu gạo, theo số liệu tổng hợp. Kết quả xuất khẩu gạo Việt Nam lũy kế 7 tháng đầu năm 2021 đạt số lượng 3,492 triệu tấn. Trị giá 1,888 tỷ USD, giá bình quân 540,68 USD/tấn; so với cùng kỳ năm 2020 về số lượng giảm 12,69%, về trị giá giảm 3,10% và giá bình quân tăng 53,5 USD/tấn.VFA dự kiến cả năm 2021. Việt Nam sẽ xuất khẩu khoảng 6,0 – 6,2 triệu tấn gạo các loại, trị giá đạt khoảng 3,325 tỷ USD.